Architektura gotycka

Gotyk powstał około 1120 roku we Francji. Gotyk narodził się w Ile-de-France (region francuski). Niektóre jego rozwiązania konstrukcyjne zaczęły się pojawiać już na przełomie XI i XII wieku. Zasięg architektury gotyckiej sięgał Europy zachodniej i środkowej, natomiast jego czas trwania to okres od połowy XII do początku XVI wieku. Zamierzeniami jej twórców było doskonałe odzwierciedlenie boskiej natury i wielbienie Boga. Powstanie gotyku związane jest z rozwijającą się pod koniec średniowiecza kulturą dworską, rycerską i mieszczańską.

Skąd nazwa styl gotycki?

W epoce odrodzenia zaczęto nazwanie tego stylu gotyckim i znaczyło to wówczas tyle, co barbarzyński. Goci – germańscy barbarzyńcy – od V wieku zalewali cesarstwo rzymskie, dlatego tę „barbarzyńską” sztukę nazwano gotykiem.

"W rzeczywistości architektura i styl gotycki nie mają żadnego historycznego związku z germańskim plemieniem Gotów."

Gotyk podzielony jest na trzy okresy, ich czas trwania jest różny dla poszczególnych państw:

- gotyk wczesny

- gotyk dojrzały

- gotyk późny zwany płomienistym (flamboyant)

Lekkość, witraże, strzeliste wieże, bogato zdobione portale...

W gotyku budowle wyróżnały się lekkością w porównaniu do budowli romańskich. "Budowle wznoszone w stylu gotyckim wyróżniały się m.in. bogatymi dekoracjami rzeźbiarskimi oraz dużymi oknami, zwieńczonymi ostrymi łukami i wypełnionymi witrażami. "

Charakterystyczne dla architektury gotyckiej jest stosowanie:

-łuku ostrego

-sklepienia krzyżowo-żebrowego

-systemu łuków przyporowych

"Gotyk podkreśla wertykalizm budynku i cechuje się szkieletową budową. Zastosowanie łuków przyporowych, ostrych łuków w elementach konstrukcyjnych i sklepień krzyżowo-żebrowych pozwoliło na prawie całkowite wyeliminowanie ściany, zastąpionej przez okna wypełnione witrażami. Masywne filary stosowane w romanizmie zmieniły się w gotyku w pęki służek, których przedłużeniami stały się żebra sklepienne."

Inna nazwa stylu gotyckiego

"Styl gotycki był nazywany także stylem ostrołukowym. Jednak i to określenie nie jest całkowicie właściwe. Ostry łuk występował nie tylko w architekturze gotyckiej, a także już (znacznie wcześniej) w stylu romańskim oraz w architekturze islamu."

Architektura gotycka w Polsce

"Na ziemie polskie gotyk dotarł wraz z cystersami, którzy zastosowali elementy wczesnogotyckie w 1214 roku w kościele Cysterek w Trzebnicy (sklepienie żebrowe w krypcie wschodniej i pod emporą) oraz w kościołach zakonnych w Jędrzejowie z 1210 roku i Koprzywnicy."

Architektura gotycka w Polsce zaczęła się rozwijać dzięki zakonom dominikanów i franciszkanów pod koniec pierwszej połowy XIII wieku. Początkowe elementy nowego stylu są widoczne w ceglanej Bazylice św, Trójcy w Krakowie.

W stylu wczesno gotyckim budowano kościoły franciszkańskie i dominikańskie, charakteryzują się brakiem wież, witraży i bogatego wystroju , ale również prostotą formy.

Jedną z najwcześniejszych przejawów gotyku w Polsce była przebudowa katedry we Wrocławiu w 1244 roku, natomiast za najwcześniejszą w Polsce budowaną całkowicie w stylu gotyckim uważa się kaplicę św. Jadwigi w Trzebnicy (1268-1269) przy kościele św. Bartłomieja w klasztorze cysterek.

Podobnie jak w innych państwach, w polskich miastach także składano zbiorowe zamówienia na budowę nowych kościołów. Niemałą rolę odegrał mecenat królewski. Reforma państwa przeprowadzona w XIV wieku umożliwiła finansowanie wielu inwestycji tego okresu.

Okres rządów Kazimierza Wielkiego to czas największego rozkwitu architektury gotyckiej w Polsce. Po raz drugi podobny rozwój miał miejsce w fazie późnogotyckiej, za rządów Kazimierza Jagiellończyka.

Na Mazowszu nie wypracowano odmiennych form gotyku. Występujące na tej ziemi budowle cechuje raczej uproszczenie form znanych już wcześniej. Tu też najdłużej (do przełomu XVI i XVII wieku) kontynuowano tradycje gotyckie. W budownictwie drewnianym wpływy gotyku widoczne są jeszcze dłużej.

Charakterystyka gotyku w Polsce

Architektura gotycka w Polsce opiera się na budownictwie ceglanym. Zastosowanie tego materiału nie pozwalało na budowę kościołów o strzelistych sylwetkach, rozczłonkowanych elewacjach.

Odmiany gotyku na ziemiach polskich

Gotyk nadwiślański, tzw. szkoła krakowska

Gotyk śląski

Gotyk pomorski

Przykłady budowli gotyckich w naszym kraju:

kościół św. Franciszka w Krakowie

Katedra na Wawelu

Kościół Mariacki w Krakowie

Kościół Bożego Ciała w Krakowie